Mantamados çok amaçlı kültür merkezi

Mandamados ortaklaşa yağhanesinin inşası 1905 yılında başlamıştır. Ana girişin üzerindeki yazıta göre inşa çalısmaları 9 Mayıs 1909’da bitmiştir. Fuskas isminde mimari adanın farklı yerinde benzer tesis inşasıyla görevlendirlmiştir. İnşaata katılan Mantamadoslular gönüllü olarak çalışmışken binanın inşası motorize araç hiç kullanmadan bittirilmiştir.

Ana binanın boyutları 12.00 x 25.22 metredir. İki yöne eğimli çatı ahşap makaslara yerleştirilmiştir. Parmaklıkları olan pencerelerin kanatları çift, çerçeveleri ahşaptır. Çam kereste Edremit gibi Anadolu kıyılarından getirilmiştir. Anadolu’daki Rum mimarisine 19. yüzyıl sonlarına ait İngiliz sanayi mimarisinin etkisi özellikle pencerelerin kornişlerinde görülmektedir. Binanın tek süsleyici unsuru duvar köşeleri ile kapı ve pencere sövelerinde kullanılmış düzgün kesme süngertaşı olmuştur. Binanın uzun taraflarında önemli bir unsur, buhar makinesinden ezme teknesine kadar tüm donanıma kayışla hareketi aktaran tekerleklerin eksenlerini destekleyen somunlardır. Ana binanın yerine göre daha yüksek bir seviyede zeytin ambarları konulmuştur. Yağhanenin genel görünümü bir antik tiyatroya benzemektedir.

Ana binanın içi üç ana bölüme ayrılmıştır: yağ üretimine makine çalıştığı salonun  yanında birbirine bağlı iki küçük salon vardır. O salonlar kazanla buhar makinesine ayrılmıştır. Büyük salonun karakteristik bir özelliği zeytinlerin ezme teknesine özel bir hazne aracılığıyla taşındığı ahşap mahfil katıdır. Kazan dairesinde de yer alan küçük bir ahşap katı küçük bir mazgalla aydınlatılmaktadır.

Ambar kısmı toprak zemininin eğimini takip eden ve birbirine bağlı olan 48 hücreden oluşturulmaktadır. Hücreler tek veya kırma kiremit çatılarla örtülüdür. Zeytin depoları olarak kullanılan hücre basittir, tek bir açıklığı, ahşap çivilemeli, alçak bir girişi vardır. Taşıyıcı duvarlar derzli boyasız yığma taştan yapılmıştır. Zeminler dikdörtgen parke taşlarıyla döşenmiştir.

Bugün yağhanenin mekanları Kültür Merkezi olarak kullanılmaktadır. Tiyatro oyunları, dans gösterişleri, sergiyle konferans gibi etkinlikler çoğu kez çok amaçlı salonda gerçekleşmektedir.