Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Μυτιλήνης

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μυτιλήνης συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας στην περιοχή του βορειοανατολικού Αιγαίου. Η κατασκευή του τοποθετείται στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα και αποσκοπούσε στην κάλυψη των συνεχόμενα αυξανόμενων υδρευτικών αναγκών της πόλης. Η συλλογή του νερού ξεκινούσε από φυσικές πηγές στους πρόποδες του όρους Όλυμπος, στο κεντρικό τμήμα του νησιού, και κατέληγε στην πόλη της Μυτιλήνης, καλύπτοντας διαδρομή 33 περίπου χιλιομέτρων. Η θέση της κεντρικής δεξαμενής μέσω της οποίας γινόταν η τροφοδότηση του εσωτερικού δικτύου και η διανομή στον οικιστικό ιστό εντοπίζεται κοντά στο αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, στη δυτική πλευρά της πόλης. Η κύρια μέριμνα των μηχανικών σε αντίστοιχα έργα στην ρωμαϊκή επικράτεια ήταν η παροχή καλής ποιότητας νερού με μικρές συγκεντρώσεις ανεπιθύμητων ουσιών και η διατήρηση της κατάλληλης κλίσης του αγωγού για την μεταφορά του σε μεγάλες αποστάσεις. Για τους παραπάνω λόγους, τα χαρακτηριστικά του αγωγού προσαρμόζονταν στην τοπογραφία του εδαφικού αναγλύφου και στους ανά τόπους γεωλογικούς σχηματισμούς. Οι τεχνικές λύσεις που εφαρμόστηκαν για την επίτευξη του σκοπού αυτού ήταν οι κτιστοί ή λαξευτοί σε βράχο θολωτοί αγωγοί, υπόγειοι ή υπέργειοι, οι δεξαμενές και οι υδατογέφυρες. Στο παράδειγμα του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Μυτιλήνης, παρατηρούνται όλες οι παραπάνω τεχνικές, ενίοτε συνδυαστικά. Ο αγωγός αποτελείται από ένα κτιστό ορθογώνιο τμήμα του οποίου τα εσωτερικά τοιχώματα καλύπτονται από κουρασάνι[1] επιχρισμένο με λεπτή στρώση υδραυλικού ασβεστοκονιάματος, καθιστώντας το υδατοστεγές και εξασφαλίζοντας την ελεύθερη ροή του νερού στη λεία επιφάνειά του. Στην τοξωτή επίστεψη του αγωγού χρησιμοποιήθηκαν αργοί λίθοι με συνδετικό ασβεστοκονίαμα. Σε μεγάλο μέρος της διαδρομής του ο αγωγός είναι υπόγειος με τμήμα της οροφής του υπέργειο ενώ αλλού είναι λαξευμένος σε ασβεστολιθικό βράχο. Ιδιαίτερο τεχνικό επίτευγμα αποτελεί η κτιστή υπόγεια σήραγγα στο τελικό τμήμα του αγωγού, μήκους τουλάχιστον 800 μ., λύση που επιλέχθηκε για να παρακάμψει μεγάλο βραχώδη όγκο στην πορεία της διαδρομής του. Στο μέσο της έχει εντοπιστεί φρεάτιο βάθους 38μ. για την εξασφάλιση φυσικής παροχής αέρα και φωτισμού^[2]. Τμήματα υδατογεφυρών του ρωμαϊκού υδραγωγείου διατηρούνται σε αρκετά σημεία της διαδρομής του, με την πολύτοξη υδατογέφυρα στην περιοχή της Μόριας, σε απόσταση 500μ. από τον σύγχρονο ομώνυμο οικισμό, να ξεχωρίζει ανάμεσά τους. Συνιστά μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κατασκευή μήκους 170μ. και μέγιστου σωζόμενου ύψους 25μ. Αποτελείται από δεκαέξι πεσσούς κατασκευασμένους κατά το ψευδοϊσόδομο οικοδομικό σύστημα^[3] οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τη βοήθεια τόξων. Τα δεκαεπτά τοξωτά ανοίγματα που σχηματίζονται υποδιαιρούνται σε τρία επάλληλα τόξα καθ΄ ύψος στο κεντρικό τμήμα της υδατογέφυρας. Το ανώτερο τμήμα της, το οποίο στήριζε τον αγωγό, είναι κατασκευασμένο από οπτόπλινθους και αργούς λίθους με συνδετικό κονίαμα. Σήμερα σώζονται δύο από τα πλίνθινα τόξα του ανώτερου τμήματος και οκτώ μαρμάρινα τόξα από το κεντρικό τμήμα.

[1] Κονίαμα υψηλής περιεκτικότητας σε ποζολάνη (ηφαιστειακό υλικό) με εξαιρετικές υδραυλικές, μηχανικές και θερμομονωτικές ιδιότητες.

[2] Γνωστά ως φανοί, συναντώνται συνήθως σε αντίστοιχες κατασκευές σε απόσταση 35μ. περίπου μέτρων μεταξύ τους.

[3] Το ψευδοϊσόδομο σύστημα χαρακτηρίζεται από λαξευμένους ορθογώνιους λίθους με διαφορετικό ύψος σε κάθε στρώση. Το συνδετικό υλικό που συγκρατεί τους λίθους γεμίζει κατακόρυφους ή οριζόντιους αρμούς και δεν είναι ορατό εξωτερικά.

Γενικές Πληροφορίες:

Τηλέφωνο: (+30) 22510 22087, (+30) 22510 40716, (+30) 22510 42589,  (+30) 22510 40135, (+30) 22510 40136

E-mail: efales@culture.gr