Κάστρο Μυτιλήνης

Το Κάστρο της Μυτιλήνης βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της χερσονήσου που εκτείνεται στο βορειοανατολικό τμήμα της πόλης. Η χερσόνησος αρχικά αποτελούσε νησίδα και χωριζόταν από τη στεριά με θαλάσσιο πορθμό ο οποίος ένωνε τα δύο λιμάνια της πόλης. Η γεωμορφολογία της θέσης αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στην τριμερή, πολυεπίπεδη διάρθρωση του κάστρου. Η πρώτη γραπτή αναφορά σχετικά με την ύπαρξή του χρονολογείται στον 14ο αιώνα. Πιθανολογείται ωστόσο ότι η παλαιότερη οικοδομική του φάση εντάσσεται στο εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄ (6ος αι.). Το έτος 1355 η διοίκηση της Λέσβου παραχωρήθηκε στον οίκο των Gattilusi[1], ως ανταμοιβή για την βοήθειά τους στην ανακατάληψη του βυζαντινού αυτοκρατορικού θρόνου. Οι Gattilusi ενίσχυσαν την αμυντική δομή του κάστρου πραγματοποιώντας επισκευές και προσθήκες στην προϋπάρχουσα οχύρωση. Οι τελευταίες εργασίες ενίσχυσης του κάστρου υπό την διοίκηση των Gattilusi πραγματοποιήθηκαν στα μέσα του 15ου αιώνα, λίγο πριν την κατάληψη της Μυτιλήνης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το έτος 1462. Από την οικοδομική φάση του κάστρου υπό την ηγεμονία των Gattilusi διατηρούνται μέρος της βάσης των τειχών και ο κεντρικός οχυρωματικός περίβολος. Υπάρχουν ακόμη γραπτές και υλικές μαρτυρίες για την ύπαρξη δύο βυζαντινών ναών εντός του κάστρου καθώς και οχυρωμένου προαστίου που πιθανότατα εκτεινόταν προς νοτιοδυτικά, γνωστό ως Μελανούδι. Η σημερινή εικόνα του κάστρου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις οθωμανικές προσθήκες που πραγματοποιήθηκαν κατά τους επόμενους αιώνες. Αρχικά, επισκευάστηκαν οι οχυρώσεις του βόρειου λιμανιού, κατασκευάστηκαν δύο μεγάλοι κυκλικοί οχυρωματικοί πύργοι με κανονιοθυρίδες και αναπτύχθηκαν νέα τείχη. Στο εσωτερικό του οικοδομήθηκαν νέα κτήρια και κατασκευές, μεταξύ των οποίων μεντρεσές[2], τζαμί, συγκρότημα ποινικών φυλακών, πυριτιδαποθήκη, τεκές[3], χαμάμ, οικίες και δημόσιες κρήνες. Η κεντρική πύλη του κάστρου, κατασκευασμένη το 1644, εντάσσεται στον εκσυγχρονισμό των οχυρώσεων ο οποίος περιλαμβάνει την ανέγερση του εξωτερικού βορειοδυτικού τείχους, τη διάνοιξη τάφρου και την κατασκευή πολυγωνικού πύργου στη δυτική πλευρά. Μέχρι τον 19ο αιώνα και την προσάρτηση της Λέσβου στο ελληνικό κράτος το 1912, η λειτουργία του κάστρου είχε πλέον μετατραπεί κατά κύριο λόγο σε στρατιωτική. Η οικιστική διάσταση του χώρου επανήλθε εκ νέου με την άφιξη προσφύγων από τα παράλια της Μικράς Ασίας το 1922. Το έτος 1937 το κάστρο κηρύσσεται διατηρητέο μνημείο με βασιλικό διάταγμα. Από το β΄ μισό του 20ου αι. έως σήμερα έχουν διεξαχθεί στον χώρο συστηματικές ανασκαφές και εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης με στόχο την βελτίωση της επισκεψιμότητας και τη συνολική ανάδειξη του κάστρου.

[1] Ο Οίκος των Gattilusi (Γατελούζοι ή Κατελούζοι εξελληνισμένα), ισχυρή οικογένεια της Γένοβας, επιτέλεσαν ως διοικητές αρκετών περιοχών στο χώρο του ΒΑ Αιγαίου. Διατήρησαν στενούς δεσμούς επιγαμίας σε όλη τη διάρκεια της ηγεμονίας τους με τον αυτοκρατορικό Οίκο των Παλαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη.

[2] Ιεροδιδασκαλείο των Σουνιτών μουσουλμάνων, προθάλαμος για τον διορισμό σε υψηλόβαθμες κρατικές θέσεις.

[3] Μέρος συνάθροισης και φιλοξενίας δερβίσηδων (περιπλανώμενοι ασκητικοί μοναχοί, συνήθως του τάγματος Σούφι).

Γενικές Πληροφορίες:

Διεύθυνση: Κιόσκι, Μυτιλήνη, 81131, Λέσβος

Τηλέφωνο: (+30) 22510 21365

E-mail: efales@culture.gr